1. Mąż matki = ojciec dziecka
W zgodzie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym domniemywa się, że ojcem każdego nowo-narodzonego dziecka jest mąż matki. Dotyczy to sytuacji, w których dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od jego ustania. „Po upływie tego terminu takie domniemanie traci swoją ważność. Bywają jednak przypadki, w których nie minęło jeszcze ustawowe 300 dni od separacji, a matka dziecka ponownie wyszła za mąż. Kto jest zatem ojcem nowonarodzonego dziecka? Zakłada się, że nowy partnerki matki, a jeśli były mąż nie zgadza się z tą decyzja, zawsze istnieje możliwość złożenia pozwu do sądu o ustalenie ojcostwa” – tłumaczy Martyna Kamińska-Dziekanowska z Kancelarii Prawnych Omega.

2. Uznanie dziecka przez ojca
Sytuacja komplikuje się, gdy rodzice nie są w formalnym związku, a jedynie stanowią nieformalną parę. Partner matki musi wówczas oświadczyć przed kierownikiem stanu cywilnego w ciągu 14 dni od daty narodzin dziecka, że jest jego ojcem. W ciągu trzech miesięcy matka musi to takie potwierdzić. Jeśli to zrobi – partner matki staje się automatycznie ojcem dziecka, przejmując pełnie praw rodzicielskich. Nie zawsze jednak mężczyzna, od którego dziecko pochodzi ma możliwość pojawienia się w Urzędzie Stanu Cywilnego. Przyczyną może być choroba, bezpośrednie zagrożenie życia lub pobyt za granicą. „W takich momentach uznanie ojcostwa może nastąpić przed sądem opiekuńczym, przedstawicielem polskiego konsulatu w obcym kraju lub nawet przed odpowiednim urzędnikiem gminy, powiatu lub województwa” w sytuacjach wyjątkowych (np. niebezpieczeństwo grożące życiu ojca) - przed notariuszem, – mówi Martyna Kamińska-Dziekanowska z Omega Kancelarie Prawne. W sytuacji złożenia takiego oświadczenia konieczne jest spełnienie pewnych wymogów formalnych - „Zasadniczo musi być to osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, którą obywatel nabywa wraz z osiągnięciem pełnoletniości. Kodeks przewiduje jednak sytuacje, uznania ojcostwa przez osoby młodsze (warunek ukończone 16 lat) przed odpowiednim sądem opiekuńczym”– dodaje prawnik. Nie ma natomiast możliwości uznania dziecka przez ojca jeśli w tym samym czasie toczone jest postępowanie cywilne w tej sprawie.

3. Ustalenie ojcostwa przez sąd
Bywają sytuacje, w których o ustaleniu kto jest ojcem dziecka musi zdecydować sąd. Pozew może złożyć matka lub domniemany ojciec do momentu osiągnięcia przez dziecko 18 roku życia. W dalszej kolejności już tylko samo dziecko w ciągu trzech lat ma możliwość ustalenia kto jest jego ojcem lub prokurator - zawsze, gdy wymaga tego ochrona praworządności „W dokumencie musi zostać precyzyjnie określone kto jest ojcem dziecka oraz dowody na potwierdzenie tej tezy – opinia lekarska, wynik badania DNA, zaświadczenia, zeznania świadków” – wymienia Martyna Kamińska-Dziekanowska Omega Kancelarie Prawne. W zależności od osoby składającej wniosek, oprócz stwierdzenia ojcostwa, mogą zostać określone inne, dalsze żądania. Z reguły dotyczą one uznania nazwiska ojca, zasądzenia alimentów, nadanie lub odbiory władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, pokrycie wydatków matki w związku z ciążą i porodem.

Odpowiednio stworzony pozew o ustalenie ojcostwa składa się do wydziału rodzinnego Sądu Rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ojca dziecka. „Warto pamiętać, że niezależnie od wysnuwanych roszczeń złożenie takiego pozwu jest wolne od opłat sądowych” – dodaje prawnik

Zaprzeczenie ojcostwa
Analogiczna sytuacja przedstawia się w momencie składania wniosku o zaprzeczenie ojcostwa. Powództwo może wystosować matka dziecka, jej mąż lub partner – w terminie do 6 miesięcy od momentu porodu lub dowiedzenia się o nim. Również samo dziecko ma możliwość zaprzeczenia ojcostwa nie później niż do ukończenia 21 roku życia.

„Terminy określone w kodeksie są nieprzekraczalne i nie ma możliwości odwołania się od nich. Zarówno w przypadku ustalenia jak i zaprzeczenia ojcostwa naturalnym brak możliwości złożenia pozwu po śmierci dziecka” – stwierdza Martyna Kamińska-Dziekanowska Omega Kancelarie Prawne.