W państwie obowiązuje ponad 100 ważnych przepisów ustawowych, pomimo że Trybunał uznał ich istnienie za sprzeczne z ustawą zasadniczą. Rząd nie inicjuje ustaw, które powinny zastępować zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny paragrafy. W corocznych sprawozdaniach TK bezskutecznie mówi o zaległościach w wykonywaniu orzeczeń, które sięgają wielu lat. Prawnicy podkreślają, że skutkiem niewykonywania wyroków TK jest wiele luk w systemie prawa, a także wyjątkowo groźny dla praworządności stan - przepisy sprzeczne z konstytucją wciąż obowiązują. Pojawił się więc pomysł, aby w wykonywanie wyroków Trybunału włączył się także rząd, do którego należy przecież inicjatywa ustawodawcza.

Wyrok legenda

Nadal pozostaje niewykonany wyrok z 3 czerwca 1998 r. o sygn. akt K 34/97 w sprawie Funduszu Wczasów Pracowniczych. Obecnie wyrok ten nie może już zostać wykonany, ponieważ mienie, którego dotyczył, zostało rozdysponowane. Eksperci prawni podkreślają, że w obecnym stanie konstytucyjnym żaden organ nie ponosi odpowiedzialności za wykonywanie wyroków sądu konstytucyjnego.

- Ten obowiązek ciąży przede wszystkim na parlamencie. Jednakże byłbym sceptyczny, jeżeli chodzi o wskazanie jakiegoś konkretnego organu ponoszącego odpowiedzialność - mówi doktor Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego.

Przypomina on także, że w przeszłości były pomysły, aby odpowiedzialnym za te kwestie uczynić prezydenta. Pomysł jednak nie został zrealizowany.

Trybunał ponagla

Mechanizmem inspirowania parlamentu do prac legislacyjnych związanych z wcielaniem w życie wyroków TK są postanowienia sygnalizacyjne, których od 1997 roku Trybunał wydał aż 19. W kwestii wykonywania wyroków działania podjęła izba wyższa parlamentu. Na pierwszym posiedzeniu Senatu obecnej kadencji została podjęta uchwała w sprawie wprowadzenia do regulaminu Senatu nowego rozdziału zatytułowanego Wykonywanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Wcześniej, bo już w 2005 roku, Senat utworzył specjalną komórkę działającą przy senackiej Komisji Ustawodawczej, powołaną do spraw wykonywania wyroków Trybunału.

- Bardzo cenna jest inicjatywa Senatu. Poza Senatem jednak żaden inny organ nie stworzył w ramach swoich struktur specjalnych ciał o takim profilu działania - uważa dr Kamil Zaradkiewicz, dyrektor Zespołu Orzecznictwa i Studiów Trybunału Konstytucyjnego.

W obecnej kadencji Senat skierował już do Sejmu dziewięć projektów ustaw realizujących orzeczenia TK. Kolejne trzy czekają na rozpatrzenie.

Rząd powinien działać

Poza aktywnością parlamentu do prac nad bieżącym wykonywaniem wyroków Trybunału powinien włączyć się rząd. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystąpiła do premiera o podjęcie samodzielnych prac legislacyjnych, a także o przygotowanie i stałe monitorowanie harmonogramu prac nad wykonywaniem orzeczeń TK. Ten pomysł pozytywnie oceniają eksperci.

- To jest oczywiście możliwe. Rząd ma bowiem inicjatywę ustawodawczą i może ten obowiązek wziąć na siebie - mówi Ryszard Piotrowski.

Dodaje, że byłoby dobrze, ażeby konkretny program prac prawodawczych był efektem współdziałania pomiędzy rządem a parlamentem.

Należy także wspomnieć, że aktywność na tym polu jednego organu nie może prowadzić do wyłączenia pozostałych, które również mają inicjatywę ustawodawczą i mogą podejmować działania w celu wykonania wyroków Trybunału.

- Natomiast można wyobrazić sobie porozumienie oraz współdziałanie pomiędzy tymi organami, prowadzące do takiego stanu, że na przykład rząd monitoruje sytuację, a wykonuje to Senat lub Sejm - podsumowuje Ryszard Piotrowski.

PRZYKŁADY NIEWYKONANYCH WYROKÓW TK

- Z 3 czerwca 1998 r. - K 34/97 - Fundusz Wczasów Pracowniczych

- Z 15 marca 2005 r. - K 9/04 - nabycie przez gminę własności nieruchomości w sytuacji zrzeczenia się przez właściciela

- Z 13 września 2005 r. - K 38/04 - ustawa o języku polskim - termin odroczenia upłynął 30 czerwca 2006 r.

- Z 19 kwietnia 2006 r. - K 6/06 - dostęp do zawodu adwokata - termin odroczenia upłynął 31 grudnia 2006 r.

- Z 8 listopada 2006 r. - K 30/06 - dostęp do zawodu radcy prawnego - termin odroczenia upłynął 31 grudnia 2006 r.

NIEWYKONANE ORZECZENIA

- Ponad 100 wyroków pozostaje niewykonanych

- Najstarszy z niewykonanych wyroków pochodzi z 1998 roku

- Od wejścia w życie konstytucji z 1997 roku Trybunał Konstytucyjny wykonał 19 postanowień sygnalizacyjnych

Katarzyna Rychter Małgorzata Kryszkiewicz
Źródło: gazetaprawna.pl Nr 043/2008 z dnia 2008-02-29