Z małego ZUS można skorzystać, jeśli w poprzednim roku kalendarzowym prowadziło się działalność gospodarczą przez co najmniej 60 dni, a działalność ta była zarejestrowana w CEIDG (dotyczy to także wspólnika spółki cywilnej). Dlatego przedsiębiorca, który dopiero rozpoczął działalność, nie będzie mógł od razu skorzystać z tego rozwiązania. Nie można też w poprzednim roku kalendarzowym rozliczać się w formie karty podatkowej, ani korzystać ze zwolnienia z VAT. Przedsiębiorca nie może także ani w tym, ani w poprzednim roku wykonywać dla byłego pracodawcy tego, co robił dla niego jako pracownik. Ponadto od poprzedniego okresu 36. miesięcznego limitu korzystania z ulgi musi upłynąć 60. miesięczna karencja. Ulga nie obejmie tych, którzy w poprzednim roku prowadzili także inną pozarolniczą działalność jako twórca, artysta, osoba wykonująca wolny zawód, wspólnik spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej albo jednoosobowej spółki z o.o., a także prowadzących publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę albo zespół takich placówek.

Z małego ZUS można skorzystać, jeśli przychody z działalności gospodarczej za ubiegły rok kalendarzowy nie przekroczyły 30-krotności minimalnego wynagrodzenia. Jeśli działalność nie była prowadzona przez cały rok, bo np. została zawieszona, to przychody trzeba porównać z proporcjonalnie obniżonym progiem. Aby go ustalić, należy podzielić 30-krotność minimalnego wynagrodzenia w poprzednim roku przez liczbę dni w poprzednim roku i pomnożyć przez liczbę dni prowadzenia działalności. Następnie należy porównać przychód z działalności gospodarczej z ustalonym progiem. Jeśli nie przekracza on tego progu, a pozostałe warunki są spełnione, to można opłacać niższe składki. Obrazuje to przykład Pani Krystyny, która prowadziła w 2018 r. działalność gospodarczą tylko przez 250 dni. 30-krotność minimalnego wynagrodzenia za 2018 r. wynosi 63 000 złotych. Próg, z którym musi porównać swój przychód, aby ustalić, czy może opłacać mały ZUS wynosi 43 150,68 zł (63 000 zł/365 dni x 250 dni).

Co ważne, z małego ZUS można korzystać przez maksymalnie 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Najniższa podstawa, od której naliczane będą składki na ubezpieczenia społeczne, zależy od przychodu w poprzednim roku kalendarzowym. Przeciętny miesięczny przychód obliczymy dzieląc przychód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności w poprzednim roku kalendarzowym i mnożąc wynik przez 30. Najniższą podstawę wymiaru składek obliczamy mnożąc przeciętny miesięczny przychód przez współczynnik, który ogłasza prezes ZUS na dany rok kalendarzowy w „Monitorze Polskim”. Będzie też można skorzystać ze specjalnego kalkulatora na stronie www.zus.pl. Ustalona podstawa wymiaru składek musi mieścić się w wyznaczonych progach. Nie może być ona niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ani przekraczać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Wysokość progów można znaleźć na stronie www.zus.pl. Jeśli wyliczona podstawa będzie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia, to najniższą podstawą wymiaru składek będzie kwota równa 30% minimalnego wynagrodzenia. Najniższą podstawę przedsiębiorca ustala raz w roku – w styczniu albo w pierwszym miesiącu, w którym rozpoczyna lub wznawia działalność. W poszczególnych miesiącach może zadeklarować, że będzie opłacać składki od podstawy wyższej niż najniższa.

Mały ZUS to także obowiązki. W deklaracji rozliczeniowej bądź w imiennym raporcie miesięcznym przekazywana będzie informacja o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz o najniższej podstawie wymiaru składek. Na żądanie ZUS będzie trzeba też przedstawić dokumenty potwierdzające wysokość rocznego przychodu z tytułu wykonywania działalności gospodarczej za poprzedni rok kalendarzowy. Niedostarczenie tych dokumentów w terminie 14 dniu spowoduje, że ZUS ustali za wszystkie miesiące podstawę wymiaru składek w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Z uprawnienia do korzystania z małego ZUS można zrezygnować w każdym czasie, a więc także od dnia nabycia do niego prawa. Oznacza to, że przedsiębiorca zrezygnuje z uprawnienia, jeśli nie zgłosi się do ubezpieczeń z właściwym kodem tytułu ubezpieczenia, w terminie 7 dni liczonych od 1 stycznia danego roku, pierwszego dnia prowadzenia działalności gospodarczej lub wznowienia działalności gospodarczej, pierwszego dnia, w którym będzie spełniał warunki do korzystania z małego ZUS. Pierwszy przypadek dobrze obrazuje sytuacja Pana Tomasza, który prowadzi działalność gospodarczą od 2015 r. i będzie ją prowadzić w 2019 roku. Spełnia on warunki do korzystania z „małego ZUS”. Ponieważ chce skorzystać z tego uprawnienia musi do 8 stycznia 2019 r. wyrejestrować się ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z dotychczasowym kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 od 1 stycznia 2019 r. i od tego samego dnia zgłosić się do tych ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia małego ZUS. Rezygnacja jest nieodwołalna. Oznacza to, że od miesiąca, w którym uprawiony zrezygnuje do końca danego roku będzie opłacał standardowe składki na ubezpieczenia społeczne.

„Mały ZUS” dotyczy tylko składek na ubezpieczenia społeczne. Nie obejmuje zaś składki zdrowotnej, którą trzeba będzie opłacać w pełnej wysokości. Pierwsza składka za styczeń liczona na nowych zasadach będzie płatna dopiero w lutym.

Korzystanie z ulgi wpłynie na wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego takich jak zasiłek chorobowy czy macierzyński oraz z ubezpieczenia wypadkowego. Okres opłacania obniżonych składek, wpłynie też na wysokość emerytury lub renty.

Karol Jagielski
regionalny rzecznik prasowy ZUS
województwa zachodniopomorskiego