W rezultacie zebrano 363 ankiety (w tym 43 w wersji niemieckiej), młodzi ludzie stanowili 36 % wypełniających, dorośli połowę (tyle samo w wieku 20-40 i 40-60 lat) a seniorzy 14%. Większość badanych, pytana skąd pochodzą mikroplastiki, wskazywała na procesy rozkładu plastiku jako przyczynę powstania takich zanieczyszczeń, natomiast niewiele osób zdaje sobie sprawę z przemysłowej produkcji plastikowych drobin jako surowca używanego do wytwarzania przedmiotów plastikowych, w produkcji leków, artykułów higienicznych czy dodawanych do różnych produktów jak pasty ścierne, peelingi albo brokat w lakierach do paznokci. Ogromne ilości takich cząstek nieustannie trafiają do środowiska, dla którego stanowią poważne zagrożenie. I wprawdzie mikroplastiki w większości powstają i przetwarzane są w fabrykach na lądzie, to w końcu jednak trafiają do rzek, jezior, mórz i oceanów.

Nasi ankietowani wiedzą, że mikroplastiki są obecne w środowisku wodnym, większość wskazywała na morza i wody śródlądowe, dokąd dostają się wraz ze spływem wód opadowych i z oczyszczalni ścieków. Ale aż 1/3 osób nie zdaje sobie sprawy, że mikroplastiki uwalniają się z tkanin w trakcie prania, chociaż 57% osób wie, że bluzy polarowe, tak popularne i wygodne, są źródłem tych zanieczyszczeń. Jednocześnie ponad połowa pytanych nie sądziła, że mikroplastiki znajdują się także w powietrzu, którym oddychamy i w kurzu domowym, a więc w bezpośrednim i najbliższym otoczeniu każdego z nas!
Wśród podanych w ankiecie przykładów przedmiotów zawierających mikroplastiki dobrze były rozpoznawane ich źródła (naczynia jednorazowe, woreczki foliowe, słomki plastikowe, klapki basenowe), połowa badanych wskazywała też telefony komórkowe; ale tylko 1/4 osób wiedziała, że ich źródłem mogą być filtry papierosów. Dobrze byłoby, gdyby zwiększenie świadomości na temat tego zagrożenia mogło skutkować zmniejszeniem ilości niedopałków wyrzucanych beztrosko np. na plaży.
Większość badanych (73%) wie, że mikroplastiki znajdują się w produktach kosmetycznych, najczęściej wymieniano peelingi i lakiery do paznokci, ale na 13 przykładowych kosmetyków, w których występują mikroplastiki, zwykle wskazywano tylko od 3 do 5 produktów. A zatem, nie zawsze zauważamy, jak wiele produktów codziennego użytku zawiera drobiny tworzyw sztucznych.
Bardzo dobre jest rozumienie jak mikroplastiki mogą szkodzić zwierzętom wodnym: wskazywano, że połykają go myląc z pokarmem, że te drobiny tworzyw sztucznych mogą zatykać ich przewody pokarmowe (85%) oraz utrudniać oddychanie (74%), a także mieć właściwości toksyczne (71% wskazań). Wiedza o tym, że morskie organizmy zaczynają „odżywiać się” cząstkami plastiku, które gromadzą się w ten sposób w łańcuchu troficznym, trafiając ostatecznie do ludzi, staje się pomału powszechna. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że degradacja tworzyw sztucznych w warunkach morskich jest utrudniona i może trwać setki a nawet tysiące lat. A nadal nie powstały mechanizmy zapobiegające rozprzestrzenianiu się tego zanieczyszczenia, które stanowi coraz bardziej poważny problem.
Najważniejszym jednak i najbardziej satysfakcjonującym podsumowaniem badania jest świadomość niemal wszystkich ankietowanych (91%), że każdy z nas może wpłynąć na zmniejszenie ilości mikroplastików w przyrodzie, poprzez zmianę codziennych wyborów i nawyków. Dużo trudniejsze i bardziej czasochłonne może się okazać ograniczanie produkcji i zastosowania tak powszechnych, wygodnych i tanich tworzyw sztucznych. Ale od czegoś trzeba zacząć, a najlepiej od siebie.

Serdecznie dziękujemy wszystkim ankietowanym oraz osobom, które umożliwiły nam przeprowadzenie tych badań.

* w ramach Wspólnego Międzynarodowego Programu dla Bałtyku BONUS MICROPOLL, pod tytułem „Kompleksowa ocena występowania mikroplastików i związanych z nimi zanieczyszczeń w Morzu Bałtyckim”.
Badanie ankietowe, tradycyjną metodą papierową, przeprowadzono na wytypowanej populacji do badań, tak by objąć nimi wszystkie grupy/przedziały wiekowe. Ankiety były wręczane osobiście przez pracowników Morskiego Instytutu Rybackiego i zbierane na zakończenie spotkania, a część ogólnodostępna została wyłożona w Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Świnoujściu oraz w Akwarium Gdyńskim, i zebrana po dwóch miesiącach. Ankietyzacja została przeprowadzona jednorazowo, od maja do października 2019 roku. Ankiety zawierały 9 pytań zamkniętych jednokrotnego wyboru (dysjunktywnych), w których respondent miał określić czy zgadza się, nie zgadza się lub nie ma zdania na dany temat oraz 4 pytania zamknięte wielokrotnego wyboru (koniunktywne) w których należało zakreślić kółkiem wybrane pozycje, zdaniem pytanych prawidłowe. W metryczce respondenta poproszono o podanie przedziału wieku oraz płci ankietowanej osoby.

Agnieszka Szkudlarek-Pawełczyk1
Aneta Jakubowska1
Anetta Ameryk2
Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy2
Stacja Badawcza MIR w Świnoujściu1