Jaką odpowiedzialność i za co ponoszą funkcjonariusze publiczni

Emrah Turudu(fot. istockphoto.com )

Za błędy urzędników odpowiedzialność majątkową ponoszą: Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego. Za błędy, które nierzadko są przestępstwami, urzędnicy odpowiadają dyscyplinarnie i karnie. Szczególne zasady postępowania dyscyplinarnego obowiązują mianowanych pracowników samorządowych i urzędów państwowych. Niektórzy z funkcjonariuszy publicznych muszą się liczyć z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez przepisy prawa. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu, o którym mowa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat dziesięciu (art. 231 kodeksu karnego).

Trybunał Konstytucyjny 4 grudnia 2001 r. (sygn. akt 18/2000) w swoim wyroku stwierdził, odnosząc się do zakresu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy publicznych, że odpowiedzialności tej nie można w żaden sposób ograniczać.

Zgodnie z konstytucją za szkodę przysługuje pełne odszkodowanie, tj. w granicach nie tylko utraconych korzyści, ale także nieosiągniętych zysków. Tak też interpretowany jest przepis art. 417 kodeksu cywilnego, przewidujący odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy publicznych, a więc także urzędników, przy wykonywaniu władzy publicznej. Nie ma znaczenia, czy zachowanie urzędnika jest zawinione. Wystarczy wykazanie bezprawności rozumianej jako zachowanie niezgodne z prawem.

Szeroka odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa i samorządów powoduje znaczne szkody dla budżetu państwa i jednostek samorządowych. Każdy pracownik i urzędnik administracji publicznej, w tym samorządowej, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Będzie to odpowiedzialność porządkowa lub dyscyplinarna. Póki co nie ma przepisów, które przewidywałyby osobistą odpowiedzialność za podejmowane decyzje.

Pociągnięcie do odpowiedzialności porządkowej, dyscyplinarnej albo innej, jeśli taka jest zastrzeżona w przepisach, przewiduje art. 38 kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Pracownik administracji publicznej może narazić się na taką odpowiedzialność, jeśli:

l nie załatwi sprawy w ustawowym terminie, tj. niezwłocznie lub gdy sprawa wymaga postępowania wyjaśniającego w ciągu miesiąca, a jeśli sprawa jest szczególnie skomplikowana nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, natomiast w postępowaniu odwoławczym w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania,

l nie zawiadomi strony o niezałatwieniu strony i jego przyczynach oraz nie wskaże nowego terminu rozpatrzenia sprawy,

l nie rozwiąże sprawy w nowo wyznaczonym terminie.

Ponieważ art. 38 k.p.a. używa terminu pracownik administracji publicznej, to dotyczy on wszystkich pracowników administracji państwowej i samorządowej. Ale to, w jaki sposób konkretny pracownik zostanie ukarany, zależy już od miejsca jego pracy, podstawy zatrudnienia i statusu. Co ważne, nie tylko za przewinienia z art. 38 k.p.a. pracownicy administracji publicznej mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej. Kary grożą im także za przewinienia wynikające ze stosunku pracy, stosunku mianowania lub powołania. Są to również kary porządkowe i dyscyplinarne.

Odpowiedzialność na podstawie kodeksu pracy

Pracownik administracji, który dopuści się naruszenia swoich obowiązków, może zostać ukarany upomnieniem lub naganą (art. 108 k.p.). Kary te mogą zostać nałożone przez pracodawcę, jeśli pracownik nie przestrzega ustalonej organizacji i porządku pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.