Mama zbierała bursztyny, gdy miałem przyjść na świat. Może coś w tym jest, bo i mnie się to udzieliło. Poza tym, zamiłowanie do bursztyniarstwa zaszczepił we mnie tata. Pamiętam, był 1972 rok, a ja już jako trzylatek uzbierałem tyle bryłek, że tata kupił mi za nie czapkę, szalik i kurtkę zimową. Właściwie, zbierałem bursztyny odkąd nauczyłem się chodzić – śmieje się Pan Krzysztof.

Miało to swoje dobre i złe strony. Czasami tata miał dylemat czy zbierać dalej, bo morze „wyrzuca”, czy wracać ze mną do domu, bo cały przemokłem. Ciągnęło mnie, żeby być bliżej wody, bo tam można znaleźć większe bryłki.

Dla przeciętnych zbieraczy, a raczej ludzi, którzy czasem pogrzebią patykiem w morskich śmieciach, szukanie bursztynu kojarzy się z przyjemnymi okolicznościami przyrody, słońcem i relaksem. Dla bursztyniarzy z prawdziwego zdarzenia wygląda to trochę inaczej. Pan Krzysztof wymienia tu trzy etapy.

Pierwszy to zbieranie w wodzie zanim morskie śmieci, czyli patyki, muszle, wodorosty czy kamyczki, dojdą do brzegu. Wtedy wyławia się je tzw. kaszorkiem, czyli czymś na podobieństwo podbieraka do ryb. Następnie bursztyniarze wysypują łowy na brzeg i przeczesują zawartość. Drugi etap, to kiedy morze zaczyna „wyrzucać”. Tym razem, również z kaszorkiem, chodzi się przy brzegu. Ostatnim etapem jest szukanie bursztynu na samym brzegu. Jak widać, że śmieci były już przeczesywane, to szukanie nie ma sensu, bo większe bryłki z pewnością doczekały się znalazców. Dlatego najlepiej jest jeździć w nocy. Obowiązkowo trzeba mieć ze sobą latarkę. Co ważne, nawet jak jest dobry sztorm, to woda musi powoli opadać. W przeciwnym razie morze zabiera wszystko z powrotem.

Dla mnie celem są większe bursztyny – tłumaczy Pan Krzysztof. To nie znaczy, że nie schylę się za małą bryłką, że jestem leniwy. To jest tak jak z grzybiarzami. Jedni szukają tylko prawdziwków, a inni po prostu grzybów jadalnych. Można powiedzieć, że robię to zawodowo ale nie nazwałbym bursztyniarstwa sposobem na przeżycie. Jesteśmy uzależnieni od natury, od pogody, od sztormów. Zdarzały się lata, kiedy nie było ani jednego sztormu. Swoją drogą sztorm też musi być odpowiedni. Najlepszy jest wiatr północny. Dla mnie północno-wschodni. Przy takim wietrze morze „wyrzucało” koło falochronu, a tam najlepiej się zbierało. Plaża jest bardzo duża, płaska i tak przy północno-zachodnim wietrze wyrzucało na Lubiewo, Międzyzdroje, a tam odrazu jest dół. Jeden krok w wodę i już jest się po kolana. Zbieranie w tamtych miejscach jest dość kłopotliwe, trzeba mieć niesamowity refleks, bo jak idzie fala to trzeba szybko łapać „śmieci” kaszorkiem. Poza tym przez wspomnianą głębokość, nie łatwo o to, by morze wyrzuciło śmieci na brzeg. Wielu bursztyniarzy już nie żyje. Jak pamiętam, ze Świnoujścia było zawsze ze trzech. Najwięcej było z Międzyzdrojów. Trzeba pamiętać, że nad świnoujską plażą jest kocwitowisko statków i, żeby pojawił się bursztyn musi być naprawdę duży sztorm. Za to bursztyn był zawsze na Warszowie. Tam zbierałem od dziecka, z resztą mieszkałem niedaleko latarni morskiej, a więc do plaży było blisko. To za bursztyn kupiłem pierwszy magnetofon, pierwszy motor. Od 1994 roku nie sprzedałem nic, nie chciałem. Kolekcjonowałem bryłki. To chyba dlatego, że nie łatwo było mi je sprzedawać. Nie chodzi o brak chętnych ale o to, że było mi po prostu żal. To zawsze było coś tak bardzo... mojego. Doskonale wiedziałem kiedy i gdzie znalazłem daną bryłkę. Często je oglądam, podświetlałem. Miałeś świadomość tego, że trzymam w dłoni miliony lat, kawał historii Świata. Patrząc na owada w takim bursztynie, człowiek odczuwa pokorę, zdaje sobie sprawę z tego jak kruche, jak krótkie jest życie. Wciąż przemijamy, Świat się zmienia, a taka zwyczajna muszka tkwi tam nieprzerwanie od 40 milionów lat. Dlatego przetapianie bursztynu, zlewanie małych bryłek w rozmaite wzory, upiększanie go na siłę wydaje mi się alpejską kombinacją, może trochę brakiem szacunku. Na promenadzie można zobaczyć nawet zielone albo niebieskie bursztyny. Nie wiem dokładnie jak to robią ale z całą pewnością, podczas kilkudziesięciu lat znalazłem tylko jeden kawałek bursztynu o kolorze zbliżonym do zielonego.

Pan Krzysztof pokazuje mi zdjęcia bursztynów. Tylko one mi zostały – mówi. Po kilkunastu latach postanowił sprzedać swoją kolekcję. Widać, że nie była to łatwa decyzja. Po pierwsze zgłosił się naprawdę dobry kupiec, po drugie do przetrzymywania bursztynów potrzebne są specjalne warunki.

Proszę zauważyć, że w muzeach bursztynu nie ma okien, tzn. bursztyny nie są wystawiane na działanie światła słonecznego, bo to je po prosu niszczy. Zmieniają barwę i tak te, które były żółte stają się pomarańczowe. Miałem ich cały ogrom ale brakowało mi tych muzealnych warunków. Po trzecie przerażała mnie myśl, że nie będę już mógł dodawać nowych bryłek do mojej kolekcji. Plaża na Warszowie trochę się zmieniła. Gazoport zrobił swoje. Te wszystkie pogłębienia spowodowały, że bursztyniarze muszą znaleźć sobie nowe miejsce poszukiwań. Rozumiem potrzeby gospodarki, nie mam o to żalu. Jednak te wszystkie czynniki spowodowały, że podjąłem decyzję o sprzedaży. Dlaczego praktyczne wszystkie? Nie potrafiłem wybrać, zostawić kilku najcenniejszych, wyróżnić jedne kosztem drugich. One naprawdę były dla mnie ważne i nie powiem, że zdołałem pogodzić się już z tym, że ta kilkunastoletnia kolekcja zmieniła właściciela. Czy będę dalej szukał bursztynów? Na pewno. Szkoda tylko, że sztormy nie są już takie jak kiedyś. Pamiętam, to było 1 listopada 2004 roku. Był ogromny sztorm. Morze wyrzuciło ładne bryłki.

Słucham tego wszystkiego, o czym opowiada Pan Krzysztof i z minuty na minutę coraz bardziej utwierdzam się w tym, jak mało wiedziałam o zbieraniu bursztynów. Wprawdzie spędziłam w ten sposób chyba setki godzin, udało mi się nawet znaleźć kilka większych bryłek ale zawsze było to po prostu zajęcie rekreacyjne. U prawdziwych bursztyniarzy nosi to znamiona sportu ekstremalnego. Zima, nie zima, wiatr, chłód, noc, szukanie w wodzie.

Na palcach jednej ręki mogę policzyć ile razy towarzyszyła mi słoneczna pogoda i takie turystyczne, sielankowe warunki. Na bursztyn trzeba jechać wtedy, kiedy morze wyrzuca. Najczęściej w nocy. Mało kto wie, jak przy takim zbieraniu pożyteczne okazują się mewy. Jak w wodzie jest „śmieć” to działają jak radar. Czekają, żeby zjeść zawartość muszli więc kołują nad takim miejscem. Co ważne, im grubsze, większe patyki tym większy bursztyn. Jednak takich sztormów jak kiedyś już nie ma. Myślę, że to przez anomalie pogodowe. Wciąż słyszymy o gradzie, trąbach powietrznych, śniegu i innych zjawiskach, które występują nagle tam, gdzie teoretycznie nie powinny. Pamiętam też jak z ojcem jeszcze przez tydzień po sztormie można było kopać, takie były stosy tych morskich śmieci. Z drugiej strony bursztyniarzy jest coraz więcej. Pewnie dlatego, że można na tym zarobić. Tacy przeważają. Wyławiają i odrazu sprzedają. Nie w głowach im przechowywanie bursztynu, kolekcjonowanie. Powiem szczerze, jak dla mnie, nawet gdyby ten bursztyn był wart tyle co najzwyklejszy kamień, to i tak bym go zbierał. Po trochu to tradycja po tacie ale... ja to po prostu lubię! Wędkarz, kiedy łapie dużą rybę, czuje przypływ adrenaliny. Tak samo jest z bursztynem. To jest po prostu piękne. Do tego te okoliczności przyrody, ta zależność od natury. Nasza tzw. „stara kadra” czyli bursztyniarze z co najmniej dwudziestoletnim doświadczeniem to ludzie, którzy znają się nawzajem z imienia i nazwiska. Z drugiej strony nie mamy do siebie numerów telefonów. Tak wiem, że jest ta cała era telefonii komórkowej ale niech mi Pani wierzy, że możemy nie się widzieć przez rok, a i tak spotkamy się w tym samym miejscu o jednej porze. Sztorm może być raz, dwa razy do roku, a nas po prostu zbierze tam natura.

Tekst: Agnieszka Suzanowicz

źródło: www.iswinoujscie.pl