POGODA

Reklama


Wydarzenia

Dr Józef Pluciński • Wtorek [24.04.2012, 07:23:25] • Świnoujście

Karty z dziejów Przytoru (3)

Karty z dziejów Przytoru (3)

Pocztówka z Przytoru, pocz. XX wieku. Reprodukcja w zbiorze autora.(fot. Archiwum autora )

Z upływem lat, wraz z szybkim rozwojem świnoujskiego portu i uzdrowiska zmieniała się też rola i oblicze Przytoru. Wielu młodych ludzi, podejmowało pracę w świnoujskim porcie, w jednym z dziesiątków pensjonatów czy hoteli czy też w firmach na Warszowie.

Przytór był też swoistym rezerwuarem pracowników żeglugi ale także załóg okrętów wojennych, rozwijające się w Świnoujściu bazy cesarskiej marynarki wojennej. Dumą kilku pokoleń przytorskich mieszkańców, była osoba kontradmirała Heinricha Köhlera (1824 – 82), który urodził się w Przytorze i doszedł do najwyższych godności w pruskiej flocie wojennej. Mimo poszukiwań źródłowych nie udało się odnaleźć zbyt wielu informacji o jego życiu. Może tylko tyle, że był on synem miejscowego nauczyciela i że dość wcześnie opuścił rodzinny dom by zaciągnąć się do marynarki. W tamtych czasach dla młodego człowieka nie wywodzącego się ze „szlachetnie urodzonych”, kariera w elitarnej marynarce wojennej była właściwie niemożliwa. Historia Köhlera świadczy zatem, że musiał on być człowiekiem niepospolitych walorów umysłu i charakteru. Dodam jeszcze, że w 1870 roku dowodził on fregatą „Hertha” działającą na morzu Japońskim. Innych informacji o przebiegu jego kariery, piszącemu nie udało się ustalić.
Bliskość dużych kurortów stworzyła Przytorowi i jego mieszkańcom jeszcze jedną szansę. W miarę jak coraz bardziej rosły ceny pobytu w modnym Świnoujściu czy pobliskich Międzyzdrojach, przybysze z wielkich miast szukali miejsc odpoczynku i kontaktu z naturą, w oddaleniu od gwaru modnego, a drogiego kurortu. I to właśnie oferował Przytór za kilkakrotnie niższą cenę.

Karty z dziejów Przytoru (3)

Nadmorska plaża w pobliżu Przytoru. Fragment reklamowej pocztówki z okresu międzywojennego. Reprodukcja w zbiorze autora.(fot. Archiwum autora )

Niewielka odległość do nadmorskiej plaży, wspaniałe lasy, fantastyczne wręcz możliwości żeglowania czy wędkowania w archipelagu ujścia Świny, zaczęły już w początkach XX w. przyciągać turystów. Ba, nie pobierano tu nawet opłaty klimatycznej, która to wówczas stanowiła dość poważny składnik ceny pobytu w kurortach. Wiejskie domy odświeżone i wyremontowane, przysposobione zostały do przyjmowania gości, a miejscowi rybacy i restauratorzy oferowali miejscowe specjały. Zmienił się też styl i kultura życia codziennego samych mieszkańców.

Karty z dziejów Przytoru (3)

Ogłoszenia mieszkańców zachęcające do spędzenia urlopu w Przytorze. Reprodukcja wydawnictwa z 1934 r. w zbiorze autora.(fot. Archiwum autora )

Czynnikiem nadzwyczaj sprzyjającym rozwojowi Przytoru stała się budowa linii kolejowej łączącej Szczecin z Warszowem a więc i Świnoujściem, oraz powstanie miejscowego przystanku kolejowego w 1901 roku. Otworzyło to wieś dla turystów i urlopowiczów, praktycznie z terenu całych Niemiec. Mieszkańcom Przytoru z kolei ułatwiło to dojazd do miejsc pracy oraz dostawę towarów do Świnoujścia. A było tego sporo: przetwory mleczne, nabiał, ryby świeże i wędzone, warzywa, owoce.
Napływ dobrze sytuowanych a nawykłych do wygód i usług przybyszów z większych miast, jak też wzrost dobrobytu mieszkańców, skutkował powstaniem kilku usługowych zakładów rzemieślniczych w tym 2-ch fryzjerskich, szewskich, krawieckiego, stolarskiego, zegarmistrzowskiego. Ten ostatni, jak wynika z ogłoszenia, świadczył również usługi, jako optyk i fotograf.

Karty z dziejów Przytoru (3)

Ogłoszenie przytorskiego zegarmistrza z 1932 r. Reprodukcja w zbiorze autora.(fot. Archiwum autora )

Miejscowi piekarze wytwarzać zaczęli pieczywo, a masarze wędliny, według gustów letników, zaś dwie gospody, serwowały przede wszystkim wspaniałe dania rybne i dziczyznę. Już w początkach minionego stulecia powstał tu także niewielki zakład naprawy łodzi rybackich, w którym na zamówienie budowano również łodzie rybackie i sportowe. Warsztat zatrudniał od 3 do 5 rzemieślników. We wsi, w okresie międzywojennym przyjmował nawet lekarz i stomatolog oraz działała położna. W tym samym okresie, pojawiły się pierwsze dwa sklepy spożywcze, wówczas jeszcze nowość na pomorskiej wsi. Funkcjonowała też niewielka mleczarnia.

Karty z dziejów Przytoru (3)

Sklep spożywczy w Przytorze, ok. 1932 roku, w którym do dzisiaj znajduje się podobna placówka, prowadzona przez państwo Jeleń. Reprodukcja w zbiorze autora. (fot. Archiwum autora )

W początkach XIX wieku, powstała w wiosce pierwsza jednoklasowa szkółka, wraz z mieszkaniem dla nauczycieli. Kolejna, 4-klasowa została zbudowana w latach 1878 – 79 i ta przetrwała już do naszych czasów. Także w końcu XIX stulecia zorganizowano placówkę pocztową. Istniał też stały posterunek policji oraz urząd stanu cywilnego. Inne urzędowe sprawy załatwiane były w odpowiednich instytucjach w Świnoujściu. W okresie poprzedzającym I wojnę światową zawiązał się w Przytorze chór kościelny a nadto towarzystwo gimnastyczne. Działały one choć nie bez przeszkód niemal do 1942 roku. We wrześniu 1920 roku zawiązała się tu także ochotnicza straż pożarna.
Swoisty cywilizacyjny skok, jaki wieś przeżywała w I połowie XX wieku skutkował zmianą wyglądu przytorskich ulic i domów. Coraz częściej, stare o ryglowej konstrukcji domy, zastępowano domami murowanymi z urządzeniami sanitarnymi i bieżącą wodą. Coraz mniej pozostawało trzcinowych strzech, które sukcesywnie zamieniano na dachówki. Spory odcinek głównej ulicy ( Dorfstrasse ), dzisiejszej Zalewowej, został w latach 1930 - 32 utwardzony przez mieszkańców. Na koniec nieco statystyki. Wieś przed wybuchem II wojny światowej była sporą miejscowością. W Przytorze i Łunowie zamieszkiwało łącznie ponad 1220 osób, w 301 gospodarstwach domowych
Przytorskie realia uległy zmianie w latach poprzedzających II wojnę światową. Tak w bezpośredniej bliskości wsi, jak i w okalających ją lasach, powstał cały system bunkrów, stanowisk artyleryjskich i innych instalacji wojskowych. Na ulicach Przytoru i Łunowa, w tamtejszych gospodach i sklepach pojawiali się coraz liczniej ludzie w mundurach Wehrmachtu i Kriegsmarine, pełniący służbę w tych obiektach.

Karty z dziejów Przytoru (3)

Pozostałość z lat II wojny światowej, znany wszystkim mieszkańcom Przytoru bunkier. Fot. w zbiorze autora. (fot. Archiwum autora )

Grozę wojny obserwowali mieszkańcy Przytoru w pewnym sensie „z boku”. Wprawdzie niemal każda rodzina utraciła kogoś, kto „poległ za Ojczyznę i Führera”, ale na łuny i dymy pożarów po nalotach na obiekty pobliskiego Warszowa, czy też nad prawobrzeżnym Świnoujściem, spoglądali z bezpiecznego oddalenia. Na wieś nie spadły żadne bomby z przelatujących alianckich czy rosyjskich samolotów. Natomiast już niemal do końca wojny, oglądali ciągnące dniami i nocami, niekończące się kolumny wozów z uciekinierami ze wschodu. Dla wielu było to pierwsze zetknięcie z całą niedolą i okrucieństwem wojny, jaką Niemcom, za ich entuzjastycznym przyzwoleniem, zgotowali faszystowscy przywódcy. Jeszcze wiosną 1945 r., zanim na tereny te dotarły jednostki Armii Czerwonej, pewna część mieszkańców pod wpływem wieści przekazywanych przez uciekinierów z Prus Wschodnich i Pomorza Gdańskiego, spakowało również swój dobytek i z rodzinami, śladem innych tysięcy uciekinierów, wyruszyło na zachód. Później w opuszczonych przez nich domostwach często zamieszkiwali uciekinierzy, którzy nie zdołali przeprawić się na zachodnią stronę Świny. Już 5 – go maja 1945 roku, wczesnym rankiem, do wsi wkroczyły pierwsze zwiadowcze oddziały radzieckiej 19 armii uderzeniowej.
Dalsze, już powojenne karty przytorskiej historii, przedstawię w przygotowywanym wydawnictwie książkowym. W odcinku następnym zaprezentuję nieco faktów z dziejów znajdującego się tam kościoła.

źródło: www.iswinoujscie.pl


komentarzy: 11, skomentuj, drukuj, udostępnij

Twoim Zdaniem

Dodaj Komentarz

Dodając komentarz akceptujesz
Regulamin oraz Politykę prywatności.

Zauważyłeś błąd lub komentarz niezgodny z regulaminem?
 
Oglądasz 1-11 z 11

Yuyun • Środa [18.06.2014, 07:19:06] • [IP: 62.210.82.***]

pisze:Chyba dlatego nigdy nie poiasnowtlem prowadzic bloga, bo dobrze wiem, ze nie bylby tak ciekawy. Ok., powiem krotko: swietne notki, bede tu jeszcze wpadac, na pewno.

;> • Sobota [28.04.2012, 17:02:50] • [IP: 83.170.97.**]

Czy ramach dziejów miasta, był lub będzie artykuł z nawiązaniem bezpośrednio do legend i historii 'niezwykłych' z regionu?

Invictus • Piątek [27.04.2012, 14:26:19] • [IP: 83.23.144.***]

Tradycyjnie świetny tekst...więc znowu czekam na ciąg dalszy:)

Gość • Czwartek [26.04.2012, 08:16:08] • [IP: 37.47.66.***]

Dobrze poczytać, część budynków poznaje się.

Gość • Środa [25.04.2012, 20:21:26] • [IP: 87.206.12.***]

Ponoć w tym miejscu gdzie stoi plebania był cmentarz tak dokladnie w tym miejscu byl poniemiecki cmentarz

Gość • Środa [25.04.2012, 17:46:54] • [IP: 217.97.199.**]

Adela a co ty myślałeś że to była inscenizacja faktów mających tam miejsce?? p.s Hetzer to nie czołg..

Adela • Wtorek [24.04.2012, 15:30:46] • [IP: 83.21.155.**]

Czekałem kiedy Szanowny Dr.J.P. opisze jak to Niemcy dzielnie bronili Pritter a Rosjanie zdobywali, co tak wspaniale było przedstawione w inscenizacji Walka o Przytor.(łącznie z czołgiem) A tu nic na ten temat.Czyli u nas wciska się kłamstwa historyczne z tego się robi przedstawienia, to nie jest dobre bo potem nikt w nic nie wierzy, gdyby to było przedstawione jako przedstawienie...

Gość • Wtorek [24.04.2012, 09:33:15] • [IP: 83.25.120.**]

Świetne!Z niecierpliwością czekam na ciąg dalszy.

Gość • Wtorek [24.04.2012, 09:18:13] • [IP: 37.47.179.***]

Ponoć w tym miejscu gdzie stoi plebania był cmentarz.

Gość • Wtorek [24.04.2012, 08:21:35] • [IP: 83.21.177.***]

Chciałbym zadać Panu dwa pytania W budynku przy ulicy Zalewowej 24 był chyba jakiś sklep kolonialny pozostały napisy na elewacji zaś na przeciwko jest dość duży budynek pod numerem 25 czy to był zwykły budynek mieszkalny czy jakiś urzędowy? I z której strony należy liczyć numery domów na dawniej Dorfstrasse dziękuję mieszkaniec Pritter

Harry • Wtorek [24.04.2012, 08:00:58] • [IP: 80.50.142.**]

Dziękuje za wspaniałą i ciekawą opowieść.. Ciekawe czy w związku z fragmentem o kościele napisze Pan o" przepitej wieży" ;-) ktoś mi kiedys o tym opowiadał i ciekawi mnie ile w tym prawdy.

Oglądasz 1-11 z 11
■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344
■ Posiedzenie Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych zostało odwołane. O nowym terminie zostaną Państwo powiadomieni. Z poważaniem Grzegorz Koss Przewodniczący Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych ■ Rok temu, 24 marca, tragiczne wydarzenie wstrząsnęło mieszkańcami: śmierć trzynastoletniego ucznia Szkoły Podstawowej nr 6 (przy ulicy Kościuszki) pozostaje zagadką, budząc pytania o bezpieczeństwo i sprawiedliwość. Trzy tygodnie przed tym nieszczęśliwym porankiem, chłopiec doświadczył przemocy ze strony kolegi z klasy na terenie dawnej "Penelopy", zdarzenie to zostało zarejestrowane przez kamery. Bójkę oglądało i nagrywało wielu uczniów. Następstwa tego zdarzenia były na tyle poważne, że matka chłopca zdecydowała się na wyjazd do Szczecina na wykonanie tomografii komputerowej głowy dziecka. Lekarz wydał zaświadczenie zwalniające 13-latka z zajęć wf. Chłopiec nadal się źle czuł. ■ Linie 5 i 5T wracają na stałą trasę "Komunikacja Autobusowa” Sp. z o.o. informuje, że od piątku 22 marca 2024 r.: · linie 5 i 5T wracają na stałą trasę w związku z otwarciem ul. Mostowej dla ruchu pojazdów samochodowych, · tymczasowa linia 5O przestanie kursować, · rozkłady jazdy dostępne będą na stronie: www.ka.swinoujscie.pl Szczegółowych informacji udziela całodobowo dyspozytor Spółki pod numerami telefonów: 91 321 45 40 lub 797 403 504. Zachęcamy pasażerów o dokonywanie zakupu biletów i karnetów: · z wykorzystaniem aplikacji GoPay, mPay; · poprzez kasowniki – biletomaty do płatności bezgotówkowych; · w wyznaczonych punktach sprzedaży biletów ■ Od teraz w nocy za dyżur aptek uważane są te pełnione przez kolejne 2 godziny zegarowe między 19:00 a 23:00. Zarządzeniem Prezydenta Miasta Świnoujście Nr 168/2024 z 11 marca 2024 roku określono, że dyżury w porze nocnej na terenie miasta w 2024 roku w godzinach 21:00 – 23:00, będą pełnione przez Aptekę „Centrum Zdrowia” przy ul. Grunwaldzka 21, zaczynając od 16 marca 2024 roku ■ Kradzież aut w Polsce w 2023 to wzrost prawie 36 proc. do poprzedniego roku ■ Premier Donald Tusk po ujawnieniu przez "Newsweeka" nieprawidłowości w Collegium Humanum zarządził przyjrzenie się dyplomom kandydatów do spółek Skarbu Państwa. Nikt z dyplomem tej uczelni nie ma szans na stanowisko. Wśród polityków i działaczy obecnej większości rządzącej zaczęło się ukrywanie związków z Collegium Humanum ■ W sobotę, 2 marca, około godziny 18:00, na ogrodach działkowych, wjazd na końcu ulicy Krzywej, doszło do brutalnego ataku na kobietę. Zdarzenie miało miejsce kilkadziesiąt metrów za świetlicą ogródków działkowych. Ofiara, która doznała obrażeń głowy oraz klatki piersiowej, została niezwłocznie przewieziona do szpitala w Świnoujściu. Niestety, mimo usilnych starań, kobieta zmarła ■ Dostaliśmy list od Mieszkańca Ognicy na temat remontu ulicy Mostowej. "Witam serdecznie Panie redaktorze. Zwracam się z prośbą o zainteresowanie remontem ulicy Mostowej. W ciągu tej drogi występuje mostek na rzece Ognica. Mostek jest w stanie agonalnym. Odpowiada za odwodnienie znajdujących się w około łąk, pastwisk. Z obserwacji wynika że firma, która wykonuje remont nie zamierza poprawić naprawić zapadnięty mostek i dzięki temu udrożnić przepływ wody. Wprost przeciwnie w wyniku zagęszczania ziemi i tłucznia betonowego przepusty pod mostkiem są coraz bardziej zagłębiane. Jeśli tak ma wyglądać remont to lepiej byłoby nie ruszać tej drogi. Proszę o zainteresowanie. Pozdrawiam. Mieszkaniec Ognicy." ■ Jarosław Siergiej nowym prezesem Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Spółka Zarząd Morskich Portów Szczecin-Świnoujście jest odpowiedzialna za zarządzanie dwoma ważnymi portami w województwie zachodniopomorskim. Port w Szczecinie oraz port w Świnoujściu odgrywają kluczową rolę w obsłudze morskiego transportu towarowego ■ W środę w Bibliotece Narodowej w Warszawie ogłoszono wyniki 22. konkursu o Nagrody „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”. Jednym z laureatów został Jarosław Molenda i jego książka „Nienacki. Skandalista od Pana Samochodzika”, którą opublikowało Wydawnictwo Prószyński i S-ka. ■ Projekt pod wodą: Dlaczego Park Zdrojowy w Świnoujściu nie wytrzymał deszczu? Park Zdrojowy w Świnoujściu jest znanym miejscem wypoczynku i rekreacji. Obszar pomiędzy ulicami Sikorskiego a Chrobrego został zalany wodą, co stanowi znaczny problem dla terenu, który jeszcze niedawno przechodził proces rewitalizacji. Ostatni, trzeci etap renowacji miał na celu odnowienie i przywrócenie blasku tej zielonej przestrzeni. Jednak pomimo zapewnień o kompleksowym podejściu do projektu, dzisiaj widoczne są poważne niedociągnięcia. Brak odpowiedniego systemu odwodnienia jest najbardziej widoczny w chwili, gdy deszcz pada; nie muszą to być ulewy, aby teren parku zamienił się w rozlewisko ■ W ostatni weekend (3,4 luty) zespoły ratownictwa medycznego udzielały pomocy 18 razy. Były to wezwania do zaburzeń i problemów kardiologicznych, zasłabnięć, duszności, infekcji, krwawienia z przewodu pokarmowego, udaru, jednego zdarzenia drogowego i złego samopoczucia ■